Blog: Circulair bouwen, iedereen kan z’n steentje bijdragen

Circulair bouwen is broodnodig. Iedereen kan z’n steentje bijdragen. De bouwsector staat namelijk voor een enorme transitie. Om klimaatverandering en verdere belasting van de aarde tegen te gaan, moeten we op een andere manier te werk gaan. Corporaties zien door de bomen het circulaire bos niet meer. Circulariteit dreigt een containerbegrip te worden, net zoals duurzaamheid. Om te voorkomen dat er een negatief sentiment ontstaat over een broodnodige ontwikkeling, wil ik laten zien wat er nu al mogelijk is om circulair te bouwen. Denk aan materiaalgebruik, ketensamenwerking en aan het herinrichten van de eigen processen. Dit is het tweede deel van het tweeluik over circulariteit en gaat geheel over nieuwbouw. Het eerste deel ging over circulariteit binnen renovatie

Materialengebruik en ontwerp
Wat betekent een circulaire nieuwbouwwoning? Allereerst kijken we dan naar het ontwerp en het materiaalgebruik. Als je binnen de bouw van een lineaire naar een circulaire economie wil, moet de cirkel rond zijn; het beginpunt moet ook het eindpunt zijn. Het is belangrijk om slim en slank te ontwerpen, waarbij zo min mogelijk materialen nodig zijn. Maak tijdens het in elkaar zetten van de woning gebruik van droge verbindingen, zodat de woning later ook weer uit elkaar kan worden gehaald in plaats van te slopen. Werk daarnaast met gezonde materialen, dus geen schadelijke of uitputtende grondstoffen meer. Oplossingen vinden we nu voornamelijk in biobased materials. Denk aan cellulose isolatie, dat bestaat uit wollige cellulosevlokken van gerecycled krantenpapier. Verder kun je kijken naar materialen die al een keer gebruikt zijn. Bijvoorbeeld als een gebouw aan het einde van zijn levensduur is, kun je het gebouw demonteren (circulair slopen of “oogsten”). Onderdelen van staal en hout kunnen in zijn geheel uit een gebouw worden gehaald en in een ander gebouw op dezelfde manier worden verwerkt. Een ander voorbeeld is het hergebruiken van onderdelen door ze te bewerken of te recyclen. Zoals houten deuren verwerken tot nieuwe deuren of tot meubel, zoals een houten lamp of een kast, maar ook als nieuwe entree. 

Materialenpaspoort en restwaarde
Het is belangrijk om bij een gebouw te weten welke materialen er gebruikt zijn; de identiteit van de grondstoffen vast te leggen. Dit kan in het zogeheten materialenpaspoort van het Madaster. Zo weet je ook welk onderhoud er nodig is om de levensduur te verlengen van het gebouw en de onderdelen. Wanneer een gebouw aan het einde van zijn levensduur is, is de identiteit en kwaliteit van de materialen bekend, maar ook wat de restwaarde van de materialen van het gebouw is. Vastgoedeigenaren, zoals corporaties, kunnen nu al een materialenpaspoort aangeleverd krijgen bij de oplevering van een gebouw, zodat duidelijk kan worden bepaald wat de restwaarde is aan het eind van de levensduur van een gebouw. Zo ontstaat ook een circulair verdienmodel. Als je nu iets goeds bouwt, dat je over 30 tot 50 jaar weer (deels) kan gebruiken, dan wordt een gebouw niet afgeschreven, maar vertegenwoordigen het gebouw en de materialen een restwaarde.

Daarnaast kunnen corporaties zelf ook een steentje bijdragen door het gebouw goed te onderhouden. Hierdoor blijft de kwaliteit van de materialen goed. Daardoor kunnen de materialen opnieuw worden gebruikt aan het einde van de levensduur van het gebouw.

Wat kan een corporatie doen?
Om circulair te bouwen, doen corporaties er goed aan om hun medewerkers daarin meer mee te nemen. Waarom zijn circulaire woningen nodig, wat is de urgentie? Hoe kunnen we daar een restwaarde aan koppelen? Inventariseer hoe het leeft in de organisatie. Intrinsieke motivatie is belangrijk. Corporaties kunnen beginnen met het inzichtelijk maken van hun eigen impact, processen en hun rol als opdrachtgever. Ze hebben als opdrachtgever namelijk een grote invloed op het gebruik van grondstoffen, de uitstoot van een gebouw, et cetera. Corporaties kunnen bij hun samenwerkingspartners uitvragen hoe zij circulariteit implementeren in nieuwbouwprojecten. Vervolgens kunnen corporaties circulaire eisen meenemen in tenders en uitvragen. Door in een vroeg stadium van een project al de samenwerking buiten de eigen organisatie te zoeken, stimuleert de corporatie circulair succes. Circulair denken heeft impact op elke afdeling. Organiseer brainstormsessies ter inspiratie, geef trainingen, stimuleer kennisdeling en stel heldere KPI’s, zodat het doordringt in elk haarvat van de organisatie. Maar het allerbelangrijkste is: begin ermee.
 

Houtbouw 56 appartementen Ambachtslaan in Veldhoven

Houtbouw 56 appartementen Ambachtslaan in Veldhoven in opdracht van woningcorporatie 'thuis

Het is belangrijk om, ondanks praktische en financiële uitdagingen, te kijken naar wat er nu mogelijk is. Stap voor stap op weg naar een volledig circulaire bouwsector. Zo zijn wij samen met woonstichting ‘thuis een project gestart om een zo duurzaam en circulair mogelijk appartementencomplex te maken in Veldhoven. Er komen 56 appartementen voor huurders die duurzaam willen wonen en leven. Vanaf de initiatiefase en de eerste penstreek is hier rekening mee houden. Het gebouw van vijf woonlagen krijgt een houten draagconstructie (kolommen-balkenstructuur) en wordt voorzien van biobased isolatie en circulaire gevelelementen. Het gebouw is demontabel ontworpen, zodat elementen en grondstoffen later weer elders kunnen worden ingezet en er zo veel mogelijk restwaarde overblijft. Een intensieve samenwerking in de hele keten. De opgedane kennis biedt weer nieuwe kansen voor volgende projecten en innovaties. Zie ook onze samenwerking met Staatsbosbeheer om van restmateriaal dat overblijft door natuurbeheer nieuwe plaatmaterialen te maken die we weer willen toepassen in onze houten woningen. Ons motto: ‘Begin klein, maar denk groot.’

Dinant te Brinke
Directievoorzitter BAM Wonen

Deel op social media